معمار فناوری اطلاعات (IT Architect) کیست؟

معماری سازمانی چیست؟

معماری سازمانی، مجموعه‌ای از ارائه‌های توصیفی با رویکردی یکپارچه است که جنبه‌ها و مولفه‌های مختلف یک سازمان یا سامانه را از منظر مهندسی تفکیک و تحلیل می‌کند. معماری سازمانی مشتمل بر مستندات، مدل‌ها، استانداردها و اقدامات اجرایی با هدف ایجاد یک تحول سازمانی مطلوب است که حول محور فناوری‌اطلاعات انجام شده و در قالب یک طرح مشخص پیاده‌سازی شده و به‌طور مدام به‌روزرسانی می‌شود. این طرح در نهایت می‌تواند به بلوغ و تحول دیجیتالی تبدیل شود. 

معرفی شغل معمار پروژه‌های فناوری اطلاعات 

معماری فناوری‌اطلاعات سازمانی نقشی کلیدی در شکل‌گیری و پیاده‌سازی پروژه‌های IT  دارد. معماران فناوری‌اطلاعات چشم‌انداز آینده سازمان‌ها را ترسیم کرده و چشم‌انداز روشنی از فناوری‌های کاربردی که می‌تواند به بهبود فرآیندهای تجاری کمک کند ترسیم می‌کنند. آن‌ها ممکن است در حوزه‌های فنی خاصی صاحب‌نظر و متخصص باشند یا اطلاعاتی کلی و گسترده‌ای در ارتباط با مباحث عمومی فناوری‌اطلاعات داشته باشند. یک چنین متخصصانی باید به‌طور همزمان دانش پایه در مورد فناوری‌های فعلی، سنتی و فناوری‌های نوظهور IT داشته باشند و استانداردهای فنی که قابلیت پیاده‌سازی در پروژه‌ها را دارند، شناسایی کنند. علاوه بر دانش فنی استاندارد، باید به فکر یادگیری مهارت‌های دیگری باشند که از آن جمله می‌توان به توانایی‌ رهبری، برقراری ارتباط با کلیه مدیران ارشد و سهام‌داران، مهارت‌های طراحی، دانش مدیریت پروژه‌های IT و مهارت‌های فردی اشاره کرد. در مجموع باید بگوییم یک معمار فناوری‌اطلاعات سازمانی ضمن آن‌که در طراحی و اجرای چارچوب‌های فناوری‌اطلاعات یک سازمان صاحب‌نظر و مسئول است، عملکرد و امنیت چارچوب‌های اطلاعاتی را تضمین کرده و به مدیران ارشد اطمینان می‌دهد چارچوب‌ها هماهنگ با اهداف سازمان پیاده‌سازی شده‌اند. معماران فناوری‌اطلاعات در سازمان‌ها و صنایع مختلفی همچون بهداشت‌و درمان، ارائه‌دهندگان سرویس‌های اطلاعاتی و.... به فعالیت اشتغال دارند. تقریبا تمامی معماران فناوری‌اطلاعات سازمانی به شکل تمام وقت در محیط اداری مشغول به کار هستند. مطالعات راهبردی شرکت Glassdoor نشان می‌دهد معماران فناوری‌اطلاعات می‌توانند درآمد سالیانه از 110 هزار تا بیش از 170 هزار دلار داشته باشند (یعنی متوسط سالیانه 139 هزار دلار). به‌طور مثال، معماران فناوری‌اطلاعات شاغل در شرکت فرانسوی Creme de la Creme از 160 هزار دلار تا 230 هزار دلار در سال (یعنی متوسط حقوق 190 هزار دلار) حقوق دریافت می‌کنند. 

چگونه یک معمار پروژه‌های فناوری اطلاعات شویم؟

معماران فناوری‌اطلاعات می‌توانند بر مبنای تجارب فنی و تخصصی که دارند پست‌های مدیریتی ارشد در سازمانی را عهده‌دار شوند. به همین دلیل راهکارهای مختلفی پیش روی یک معمار فناوری‌اطلاعات وجود دارد تا چنین جایگاهی را کسب کند. یک معمار فناوری‌اطلاعات ممکن است پیش‌زمینه‌ای حرفه‌ای در حوزه علم داده‌ها، شبکه‌سازی، مدیریت زیرساخت‌ها یا سایر دانش‌های مرتبط با فناوری‌اطلاعات داشته باشد. بدیهی است یک پیش‌زمینه قوی در یک یا چند حوزه و کسب گواهینامه‌های پیشرفته، حضور در دوره‌های فنی پیشرفته یا مدارک تحصیلی عالی با درک کامل استانداردها و متدولوژی فناوری به موفقیت در این راه کمک فراوانی می‌کند. 

پرسش‌های یک داوطلب مشتاق به شغل معمار فناوری‌اطلاعات

سوالاتی که در این بخش مشاهده می‌کنید توسط افراد مختلفی مطرح شده که علاقه‌مند هستند به عنوان معمار فناوری‌اطلاعات در سازمانی مشغول به کار شوند. یکبار دیگر یادآور می‌شویم که گام برداشتن در مسیر شغلی معمار فناوری‌اطلاعات یک پروسه زمان‌بر است که به مطالعه زیاد، تلاش، استمرار و مهم‌تر از آن دانش عملی نیاز دارد، اما دست‌یافتنی است و هر فرد حاذق و علاقه‌مند به دنیای فناوری می‌تواند در این راه موفق شود. 

می‌خواهم یک معمار ارشد سیستمی/ زیرساختی/ تجاری باشم. می‌خواهم بدانم چگونه و از کجا شروع کنم. چه کارهایی باید دنبال انجام دهم؟ چهار سال است که کار می‌کنم و تمام پست‌های شغلی من در گذشته نقش‌های مختلف پشتیبانی در حوزه فناوری‌اطلاعات بوده‌اند، اما در حال حاظر نمی‌دانم نقطه آغاز کار برای تبدیل شدن به چنین متخصصی کجا است؟

پرسش‌نامه‌ای تهیه کنید (پیشنهاد می‌کنیم از پرسش‌نامه‌های مرتبط با عنوان شغلی معمار فناوری‌اطلاعات استفاده کنید) و سعی کنید پاسخ‌های‌تان تا حد امکان همراه با جزییات مرتبط با سطح مهارت‌ها باشند. در ادامه پاسخ‌ها و مهارت‌های خود را با آن‌چه سازمان‌ها به دنبال آن هستند مقایسه کنید. در مرحله بعد چشم‌اندازی برای خود ترسیم کنید و یک بازه زمانی را برای رسیدن به آن چشم‌انداز مشخص کنید. به‌طور مثال، اکنون 35 سال دارم و قصد دارم در 10 سال آینده به یک معمار سازمانی (فناوری‌‌اطلاعات) تبدیل شوم. 

چه پس‌زمینه‌های آموزشی نیاز است، دیپلم دبیرستان، مدرک کاردانی، کارشناسی یا کارشناسی ارشد، در چه رشته‌ای باید ادامه تحصیل دهم؟

به‌طور معمول سازمان‌ها به دنبال جذب افرادی با مدرک کارشناسی در رشته فناوری‌اطلاعات یا حوزه‌های مرتبط با معماری سازمانی هستند. به‌طور مثال افرادی که تصمیم می‌گیرند در رشته فناوری‌اطلاعات در گرایش توسعه سامانه‌های اطلاعاتی، سامانه‌های هوشمند فازی یا سیستم‌های سامانه‌های هوشمند کسب‌و‌کار (هوش تجاری) ادامه تحصیل دهند، شانس بیشتری دارند که در آینده به یک معماری فناوریی‌اطلاعات سازمانی تبدیل شوند. 

چه تجربه‌های کاری مرتبطی نیاز داریم، به چند سال سابقه کار حرفه‌ای نیاز داریم، لازم است به شکل داوطلبانه در پروژه یا سازمانی مشغول به کار شویم؟

اولین نکته‌ای که کارفرمایان در رزومه‌ها به آن نگاه می‌کنند، مدت زمانی است که افراد در یک شغل مشغول به کار بوده‌اند. همچنین، دید مثبتی نسبت به افرادی دارند که به عنوان داوطلب و یا کارمند نیمه‌‌وقت در پروژه‌های مختلف حضور داشته و تجاربی کسب کرده‌اند. کارشناسان پیشنهاد می‌کنند افراد دست‌کم دو سال در مشاغل مختلفی همچون بخش پشتیبانی فناوری‌اطلاعات در شرکتی مشغول به کار شوند. 

آیا موقعیت جغرافیایی تاثیری در احراز این شغل دارد، آیا بازار کار برای یک معمار IT در همه جا وجود دارد، چقدر فرصت برای افراد سطح مبتدی، متوسط و حرفه‌ای وجود دارد؟

توصیه می‌شود، اگر یک معمار فناوری‌اطلاعات تازه‌کار هستید تا حد امکان به سراغ موقعیت‌های شغلی نروید که ویژه متخصصان متوسط و حرفه‌ای در نظر گرفته شده است.  در یک تعریف ساده باید بگوییم که معماری اطلاعات، هنر و علم سازمان‌دهی اطلاعات در سایت‌ها، اینترانت‌ها، نرم‌افزارها و واسط‌های کاربری است. به عبارت دقیق‌تر، معماری اطلاعات به طراحی ساختاری سامانه‌های به‌اشتراک‌گذار اطلاعات با هدف ارتقای یافت‌پذیری (Findability) و کاربردپذیری اشاره دارد. به همین دلیل معماران فناوری‌اطلاعات سازمانی موظف هستند چارچوبی برای چیدمان اطلاعات آماده کنند تا کاربران با سرعت و سهولت بیشتری به اطلاعات موردنظر خود دست پیدا کنند. با این توصیف باید بگوییم. این موقعیت شغلی محدود به یک کشور یا موقعیت جغرافیایی خاص نیست و در نتیجه معماران فناوری‌اطلاعات می‌توانند در هر سازمان و کشوری کار کنند. 

این امکان وجود  دارد تا یک شغل فنی را کنار گذاشته و به سراغ یک سمت مدیریتی رفت؟

برخی از کاربران ترجیح می‌دهند از شغل فنی که دارند فاصله گرفته و به سراغ مشاغل مدیریتی بروند. قبل از هر موضوعی باید به این نکته توجه داشته باشید که حضور در یک پست مدیریتی مستلزم یک پیشینه اولیه یا حداقل حضور در دوره‌های مدیریتی است. متخصصان فنی به شرطی می‌توانند به عنوان یک مدیر فناوری‌اطلاعات سازمانی مشغول به کار شوند که حداقل اطلاعات اولیه در ارتباط با مباحث مدیریتی را داشته باشند. به همین دلیل پیشنهاد می‌شود در یکی از دوره‌های مدیریت پروژه شرکت کنند تا دانش اولیه در این زمینه را کسب کنند. با توجه به این‌که بخش عمده‌ای از فعالیت‌های یک مدیر فناوری‌اطلاعات پیرامون سامانه‌ها و زیرساخت‌های ارتباطی است، پیشنهاد می‌شود، افراد به فکر حضور در دوره ITIL و همچنین دوره‌های MCSE ترجیحا با گرایش ویندوز سرور باشند. برخی از افراد به عنوان مدیر سیستمی در یک سازمان خصوصی یا دولتی کوچک مشغول به کارهستند و در بیشتر موارد مجبور به انجام کاری هستند که مدیرعامل یا کارفرما انتظار دارد. این وظایف شامل مدل‌سازی فرآیندهای تجاری، تنظیم دستگاه‌ها و برنامه‌های رابط کاربری یا هر نوع وظیفه‌ای است که مدیرعامل از آن‌ها انتظار دارد. با این‌حال، بیشتر مردم دوست دارند روی فعالیت‌های فکری متمرکز شوند. فعالیت‌هایی که اجازه می‌دهد روی موضوعات و مشکلات مختلف فکر کرده و راه‌حل‌های خلاقانه‌ای برای مشکلات ارائه کنند. برای آن‌که متوجه شوید که شما نیز چنین طرز فکری دارید یا خیر بهتر است به سراغ یک معمار سازمانی بروید و در پروژه‌ای همچون مدل‌سازی تجاری به او کمک کنید. برخی مردم از مدل‌سازی فرآیندهای تجاری، فکر کردن به روش‌های ساده‌سازی و بهتر کردن الگوی دسترسی به اطلاعات لذت می‌برند. 

مهارت‌های تخصصی مورد نیاز

توانایی‌های فنی ممتاز یکی از اساسی‌ترین مهارت‌های مورد نیاز  یک معمار سازمانی است، زیرا این افراد باید تضمین کنند که سیستم فناوری‌اطلاعات سازمان با استراتژی کلی برنامه راهبردی مطابقت دارد. مهارت‌ها و دانش فنی مربوطه ممکن است شامل آشنایی با سیستم‌های معماری سازمانی همچون Zachman و TOGAF، برنامه‌های درون مجموعه آفیس مایکروسافت Visio یا PowerPoint و ابزار ارتباطی درون سیستمی شبیه به وب‌سرویس‌ها و ESB باشد. معماران سازمانی باید مهارت‌های تحلیلی قوی داشته باشند تا بتوانند سیستم‌های تجاری را بررسی کنند، روندها را تعیین کنند و روش‌های ساده‌سازی فرآیندها را توسعه دهند. این افراد برای برقراری تعامل سازنده با همکاران و مدیران ارشد باید سطح‌ مهارت‌های اجتماعی یا به عبارت دقیق‌تر مهارت‌های خود را بهبود بخشند. همچنین معماران سازمانی باید مهارت‌های لازم در زمینه مدیریت پروژه را داشته باشند تا به عنوان مدیر فناوری‌اطلاعات سازمان نظارت دقیقی بر پرسنل اعمال کنند. 

چند نکته راهبردی کوتاه

دغدغه‌های این چنینی برای اکثر افراد جوان به شکل‌های مختلف وجود دارد، زیرا نگران آینده، نداشتن سابقه کار و درآمد هستند. در پاسخ باید گفت، در اولین مرحله باید به فکر یک هدف بلندمدت باشید و شتاب‌زده عمل نکنید. بهتر است قبل از گام برداشتن در این مسیر به نکات زیر دقت کنید: 

•  تا زمانی که موقعیت شغلی بالاتری پیدا نکرده‌اید هیچگاه به فکر ترک شغل فعلی خود نباشید. زیرا جدایی از کار به شدت شما را از هدف اصلی دور می‌کند. یک دوره سه الی چهار ساله را در نظر بگیرید و در این مدت روی دو موضوع مهم متمرکز شوید. اول آن‌که به تکمیل سطح دانش خود پرداخته و به فکر حضور در دوره‌های مختلف جهت دریافت مدارک آموزشی باشید. دیگر آن‌که، سعی کنید اطلاعات بیشتری در ارتباط با نحوه طراحی و توسعه سیستم‌های فناوری‌اطلاعاتی به‌دست آورید و با معماران پروژه‌های فناوری‌اطلاعات شاغل در سازمان‌های مختلف گفت‌وگو کنید تا شناخت دقیق‌تری از این حرفه به‌دست آورید. 
•  اگر تحصیلات آکادمیک ندارید به فکر ادامه تحصیل باشید و تلاش کنید مدرک کارشناسی ارشد در رشته فناوری‌اطلاعات یا علوم کامپیوتر را دریافت کنید. امروزه روند یادگیری به اندازه‌ای ساده شده که امکان حضور در دانشگاه‌های آنلاین نیز وجود دارد. سعی کنید به معماران پروژه‌های IT یا مدیران ارشد پروژه‌های بزرگ نزدیک شوید و به صورت داوطلبانه و بدون دستمزد شروع به کارآموزی کنید. این کار از دو جهت به نفع شما است؛ اول اینکه تجربه کاری‌تان بیشتر می‌شود و در رزومه می‌توانید به آن استناد کنید و دوم این‌که شما را به مدیران ارشد و کارفرمایان نزدیک‌تر می‌کند. این‌کار باعث می‌شود در آینده نزدیک بتوانید راحت‌تر پروژه تجاری خود را به دست آورید.
•   سایت‌های کاریابی همچون لینکدین به ارتباط نزدیک‌تر شما با شاغلان این حوزه و کارفرمایان آینده کمک فراوانی می‌کنند. در این مسیر هر چه روبه جلو حرکت کنید به مرور زمان گزینه‌ها و انتخاب‌های بیشتری خواهید داشت. در هر دوره سعی کنید انتخاب شما بر اساس آینده شغلی‌تان باشد و مسائلی مانند حقوق یا پرستیژ کاری کوتاه‌مدت را در انتخاب‌هایتان دخالت ندهید. 

در انتها تاکید می‌کنیم که می‌توانید به هدف خود برسید، اما برای این‌کار نه تنها به تلاش، بلکه به حضور در دوره‌های آموزشی بلندمدت برای کسب دانش تئوری و حضور در پروژه‌های کاربردی برای کسب دانش فنی نیاز دارید.